Tại sao có thể Đức cuối cùng sẽ cải cách "phanh nợ"

Sau nhiều năm phản đối việc cải cách "phanh nợ" gây tranh cãi của Đức, vốn giới hạn mức vay của chính phủ, các chính trị gia bảo thủ giờ đây cho biết họ sẵn sàng thay đổi điều này. Liệu chúng ta sắp chứng kiến sự thay đổi này và tại sao nó lại quan trọng?

Khi chiến dịch hướng tới cuộc bầu cử liên bang bắt đầu, Friedrich Merz, lãnh đạo đảng Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU) bảo thủ của Đức, đã khiến cử tri bất ngờ khi tuyên bố rằng ông sẵn sàng cải cách "phanh nợ".

Merz trước đây được biết đến như một người ủng hộ kiên định việc duy trì "phanh nợ", vốn giới hạn số tiền mà chính phủ có thể vay. Sự thay đổi quan điểm này cho thấy đảng bảo thủ hàng đầu của Đức đang bắt đầu xem xét lại các vị trí kinh tế cốt lõi của mình.

Một cuộc cải cách "phanh nợ" có thể cho phép chính phủ Đức điều chỉnh mạnh mẽ ngân sách liên bang, từ đó có khả năng mở ra nguồn kinh phí đáng kể cho các biện pháp kích thích kinh tế, quốc phòng, nâng cấp cơ sở hạ tầng và nhiều lĩnh vực khác.

Ngược lại, nếu tiếp tục tuân thủ "phanh nợ," chính phủ tiếp theo của Đức có thể sẽ rơi vào tình trạng khó khăn tương tự như đã khiến liên minh đèn giao thông, bao gồm đảng Dân chủ Xã hội, đảng Xanh và đảng Dân chủ Tự do tan rã.

"Phanh nợ" khét tiếng của Đức

"Phanh nợ" được CDU giới thiệu vào năm 2009 dưới thời Angela Merkel. Cơ chế này giới hạn số tiền mà Đức có thể vay cho ngân sách liên bang mỗi năm.

Ý tưởng là "phanh nợ" giới hạn mức vay ở mức hợp lý với mức thâm hụt công cộng bị giới hạn ở mức 0,35% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) nói chung.

Những người ủng hộ cho rằng việc vay mượn không kiểm soát sẽ để lại một gánh nặng nợ quốc gia khổng lồ cho các thế hệ tương lai.

Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ việc đối phó với những mối đe dọa ngày càng cấp bách như xung đột địa chính trị, biến đổi khí hậu và suy thoái kinh tế có thể đòi hỏi nguồn kinh phí nhiều hơn mức mà "phanh nợ" cho phép vay mượn.

Hiện tại, các ngoại lệ được cho phép trong các trường hợp khẩn cấp quốc gia, chẳng hạn như trong đại dịch Covid. Nhưng ngày càng nhiều chuyên gia kinh tế và lãnh đạo chính trị cho rằng có lẽ đã đến lúc cần sửa đổi "phanh nợ" một cách nghiêm túc hơn.

Tại sao các chuyên gia kêu gọi cải cách

Tuần này, AFP đưa tin rằng một hội đồng các nhà kinh tế độc lập tư vấn cho chính phủ đã kêu gọi cải cách lớn đối với "phanh nợ". Hội đồng này nhấn mạnh rằng nhiều năm thiếu đầu tư vào các lĩnh vực quan trọng như cơ sở hạ tầng, giáo dục và quốc phòng là nguyên nhân chính dẫn đến các vấn đề của Đức.

"Theo tiêu chuẩn quốc tế, Đức đang tụt hậu rất xa về kinh tế", hội đồng gồm năm thành viên cho biết trong báo cáo thường niên, nhấn mạnh rằng những "vấn đề mang tính cấu trúc" ngày càng kìm hãm đất nước.

Những nhận xét này phản ánh những lời phàn nàn phổ biến ở Đức: từ tình trạng xuống cấp của hệ thống đường sắt, sự thiếu thốn trong lực lượng vũ trang, đến việc các trường học của Đức tụt hạng trong các bảng xếp hạng quốc tế.

Các chuyên gia cho rằng chi tiêu công nhằm thúc đẩy triển vọng tương lai của nền kinh tế đã quá thấp trong nhiều năm, đặc biệt khi so với phần còn lại của châu Âu.

Mặc dù các quy định hiện tại nhằm ngăn chặn các thế hệ tương lai gánh chịu nợ công cao, nhưng cuối cùng họ có thể lại bị "gánh nặng bởi sự thiếu hụt chi tiêu cho tương lai", thành viên hội đồng Achim Truger cảnh báo.

"Phanh nợ không đảm bảo rằng chi tiêu cho tương lai được ưu tiên đúng cách".

Cải cách sẽ như thế nào?

Hội đồng đề xuất nới lỏng các quy tắc để cho phép nhà nước vay lên tới 0,5% GDP nếu nợ công vẫn dưới 90% GDP. Nếu tỷ lệ nợ giảm xuống dưới 60% GDP, con số này có thể tăng lên 1% GDP.

Lãnh đạo CDU, Friedrich Merz, cho rằng việc xem xét lại "phanh nợ" không phải là vấn đề, nhưng ông chỉ sẵn sàng tăng vay nợ cho một số mục đích nhất định.

"Tất nhiên là có thể cải cách. Vấn đề là, tại sao? Để làm gì? Kết quả của cải cách đó sẽ là gì?" Merz nói tại một sự kiện trong tuần này theo Reuters.

Về phần mình, Merz không ủng hộ việc tăng chi tiêu cho tiêu dùng hoặc phúc lợi xã hội. Tuy nhiên, ông sẵn sàng chấp nhận vay thêm nếu mục tiêu là thúc đẩy đầu tư cho Đức.

Tại sao lại thay đổi quan điểm đột ngột?

Từ góc độ chiến lược chính trị, việc Friedrich Merz sẵn sàng cải cách "phanh nợ" có thể hiểu được khi ông hy vọng giành quyền kiểm soát chính phủ Đức sau cuộc bầu cử vào tháng Hai.

CDU/CSU hiện đang dẫn đầu trong các cuộc thăm dò ý kiến, cho thấy họ có khả năng sẽ dẫn dắt một liên minh trong tương lai.Sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc nợ là nguyên nhân chính của tranh cãi ngân sách kéo dài, dẫn đến sự sụp đổ của chính phủ liên minh đèn giao thông do Thủ tướng Olaf Scholz lãnh đạo vào tuần trước.

Khi còn trong chính phủ, đảng Dân chủ Tự do (FDP) thân doanh nghiệp, do cựu Bộ trưởng Tài chính Christian Lindner lãnh đạo, là những người bảo vệ quyết liệt "phanh nợ." Điều này đã gây cản trở cho đảng Dân chủ Xã hội (SPD) và đảng Xanh, khi các tham vọng chính sách của họ thường bị giới hạn bởi thiếu hụt nguồn tài chính.

Các thành viên của SPD và đảng Xanh đã nhiều lần kêu gọi cải cách "phanh nợ" trong những tháng gần đây, đặc biệt khi nó khiến các cuộc đàm phán ngân sách bị đình trệ.

Trong khi đó, CDU ủng hộ lập trường của FDP về "phanh nợ," ngăn chặn SPD hoặc đảng Xanh điều chỉnh nó, cho đến khi liên minh đèn giao thông tan rã.

Tuy nhiên, nếu CDU lãnh đạo một chính phủ liên minh mới từ tháng Hai, họ cũng sẽ đối mặt với những thách thức tài chính tương tự liên quan đến "phanh nợ." Do đó, sự thay đổi quan điểm đột ngột của Merz là điều dễ hiểu.

Sau tuyên bố của Merz, lãnh đạo SPD cho biết họ sẵn sàng tiến hành cải cách ngay lập tức, cho thấy quá trình này có thể diễn ra trước khi thành lập chính phủ mới.

Bruno Hönel, một thành viên ủy ban ngân sách của Bundestag thuộc đảng Xanh, hình dung rằng "phanh nợ" sẽ được cải cách ngay khi CDU nắm quyền.

Ông nói với Reuters: “Merz đã ngăn chặn việc này trong ba năm, và bây giờ, chỉ ba tháng trước bầu cử”, lại nói “thực ra tôi có thể tưởng tượng ra việc này”.

tin-tuc.de tổng hợp (Theo báo: thelocal.de)